Regulacje prawa europejskiego usprawniające odzyskiwanie należności od zagranicznych kontrahentów.

Na pomoc polskim eksporterom przychodzą regulacje unijne, pozwalające na podejmowanie działań w sytuacji, gdy dłużnik ma swoją siedzibę na terenie innego państwa . Najistotniejsze znaczenie z punktu widzenia wierzycieli mają trzy regulacje:

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/35/WE z dnia 29 czerwca 2000r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.

Wprowadza jednolite zasady naliczania odsetek za zwłokę w transakcjach handlowych. W związku z narastającymi problemami z płynnością przedsiębiorstw wydana została dyrektywa nowelizująca – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/7/UE, którą państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić do porządków krajowych do dnia 16 marca 2013 r. Zgodnie z tą regulacją wierzyciel jest uprawniony do rekompensaty za odzyskiwanie należności w związku z opóźnieniem (w tym bezpośrednio jest mowa o kosztach prawnika lub firmy windykacyjnej). Ponadto państwa członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia do krajowych porządków prawnych zasady, iż rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela warunek umowy lub praktyka dotyczące daty lub terminu płatności, stopy procentowej odsetek za opóźnienia w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności uznawane były za niepodlegające wykonaniu albo stanowiły podstawę do roszczenia o odszkodowanie.

2. Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.

Zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego w przepisach KPC (art. 50515 – 50520) przewiduje instytucję Europejskiego Nakazu Zapłaty. Stanowi ona rodzaj tytułu egzekucyjnego, podlegającego wykonaniu na terenie wszystkich państw Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii). Stanowi alternatywę dla tradycyjnego nakazu zapłaty lub wyroku sądu krajowego ze względu na fakt, iż w odróżnieniu od nich podlega wykonaniu w innych państwach bez konieczności uznania lub stwierdzenia wykonalności. Wydany Europejski Nakaz Zapłaty nie może być przedmiotem ponownego badania pod względem merytorycznym w państwie jego wykonania.

3. Rozporządzenie (WE) nr 805 / 2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych.

Skutek analogiczny do Europejskiego Nakazu Zapłaty wywołuje wyrok lub nakaz sądu polskiego, wzbogacony o zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego. Instytucja została wprowadzona do polskiego porządku prawnego przepisami KPC (art. 7951 – 7956). Należy jednak pamiętać, że sąd może nadać orzeczeniu europejską klauzulę egzekucyjną jedynie, jeżeli dotyczy ono roszczenia bezspornego, za które uznaje się roszczenie, które dłużnik uznał, lub którego nie zakwestionował w toku postępowania sądowego.

Niezależnie od w.w. instytucji wprowadzonych regulacjami unijnymi, istnieje oczywiście możliwość dochodzenia zapłaty przed sądem kraju siedziby dłużnika. Jednakże mając na uwadze, że zachodzi wówczas potrzeba skorzystania z pomocy lokalnego prawnika rozwiązanie to nie wydaje się być atrakcyjną alternatywą dla instytucji, które wprowadzono przepisami wyżej wskazanych rozporządzeń. Do wierzyciela należy zatem decyzja, czy będzie dochodził przysługującej mu wierzytelności przed sądem siedziby dłużnika, czy też przed sądem polskim. W tym drugim przypadku wierzyciel ma możliwość skorzystania z instytucji Europejskiego Nakazu Zapłaty lub uzyskania orzeczenia na zasadach ogólnych, co wiąże się następnie z koniecznością uzyskania Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego bądź wszczęcia procedury stwierdzenia wykonalności orzeczenia przed sądem państwa jego wykonania.
Wybór powyższy istnieje jedynie w sytuacji, gdy przepisy dopuszczają możliwość pozwania dłużnika przed sąd państwa innego niż państwo jego siedziby. Regulacje w tym zakresie zawiera Rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z dnia 22 grudnia w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Przewidziano w nim, że dłużnik zobowiązany do zapłaty z tytułu umowy może być pozwany przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane lub albo miało być wykonane. Jednocześnie przyjmuje się, że o ile, co innego nie zostało uzgodnione, miejscem wykonania zobowiązania jest w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych miejsce, w którym rzeczy zostały dostarczone lub miały zostać dostarczone. Niezależnie od powyższego właściwość sądu innego niż sąd miejsca siedziby dłużnika wynikać może również z uzgodnień poczynionych między stronami. Mimo, że nie przewidziano w tym zakresie żadnej formy szczególnej, dla celów dowodowych pożądane jest, aby było to uczynione w formie pisemnej.